31471 sayılı Resmi Gazete’de 1 Mayıs 2021’de yayımlanan Yönetmelik değişikliği ile eklenen (ü) bendine göre, 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında “kripto varlık hizmet sağlayıcıları” yükümlü sayılmıştır.
Paribu Hukuk Departmanı
Türkiye’nin lider kripto varlık işlem platformu olarak sektöre getirilen değişikliklerin ve yapılması gerekenlerin aydınlatılması amacıyla gereklilikleri açıklayan ve öneriler içeren aşağıdaki metni yayımlıyoruz.
1. Yükümlü nedir?
5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un 2. Maddesi 1. Fıkrası d bendinde sayılan alanlarda faaliyet gösterenler “yükümlü” olarak kabul edilmektedir.
01 Mayıs 2021’de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 3941 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile yayımlanan değişiklik yapılmasına dair yönetmelikle Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılarını yükümlü olarak kabul edilmiştir.
2. Kripto varlık hizmet sağlayıcısı nedir?
“Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları” kavramının tanımı ilgili mevzuatta yapılmamıştır.
Ancak, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’te “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklardır” şeklinde tanımlanmış olan “kripto varlıklar” tanımından yola çıkılmaktadır.
04 Mayıs 2021’de yayımlanan kripto varlık hizmet sağlayıcıları için temel esaslar metninde “kripto varlık hizmet sağlayıcıları”, “kripto varlıkların alım satımına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık eden sağlayıcıları” şeklinde tanımlanmıştır.
Görüldüğü üzere, halk arasında “kripto para borsası” olarak isimlendirilen, içinde Paribu Teknoloji AŞ’nin de yer aldığı kripto varlık platformları, kripto varlık hizmet sağlayıcıları kavramı kapsamındadır. Bununla birlikte, kripto varlık hizmet sağlayıcıları sadece kripto varlık platformlarından ibaret değildir.
Bu noktada hangi iş ve işlemlerin kripto varlık hizmet sağlayıcısı kavramı içerisinde yer aldığının da açıkça tespit edilmesi gerekmektedir. Zira bu husus, mevzuatta aranılan “kimlik tespiti” prosedürleri için de temel teşkil etmektedir.
Kripto varlık hizmet sağlayıcısı kavramı, Türkiye’nin de üyesi olduğu FATF (Financial Action Task Force) tarafından tanımlanan VASP (Virtual Asset Service Providers) kavramına benzerlik göstermektedir. VASP kavramından yola çıkıldığında ise, kripto varlık platformlarıyla birlikte; kripto ve itibari varlıklar arasında değişiklik, kripto varlıkların kendi arasında değişiklik, kripto varlık transferi, kripto varlıkların veya kripto varlıklar üzerinde kontrol sağlayan araçların saklanması ya da yönetimi, kripto varlık ihracı, teklifi veya satışı hizmetlerini sunan tüm kuruluşları kapsamaktadır.
Kripto varlık hizmet sağlayıcıları, kripto varlık platformlarını da kapsayan geniş bir kavramdır.
3. Yükümlülükler nelerdi?
Kripto varlık hizmet sağlayıcılarına getirilen yükümlülüklerin tüm maddeleri ile bilinmesinde fayda bulunmaktadır. Zira, 5549 Sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ikincil mevzuatlarda tanımlanan bütün yükümlülükler, kripto varlık hizmet sağlayıcılarını kapsamamaktadır. Buna göre getirilen yükümlülükler şunlardır:
- Müşterinin Tanınması Yükümlülüğü (Know Your Customer – KYC)
- Şüpheli İşlem Bildirimi Yükümlülüğü
- Devamlı Bilgi Verme Yükümlülüğü
- Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü
- Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü
4. Kimlik tespiti yükümlülüğü nedir?
Müşterinin tanınması yükümlülüğü, karşımıza “kimlik tespiti yükümlülüğü” olarak çıkmaktadır. Kimlik tespiti yükümlülüğünün özellikle kripto varlık platformları özelinde değerlendirilmesi gerekmekte olup diğer kripto varlık hizmet sağlayıcılarına dair olan kimlik tespiti yükümlülüğünden ayrılması ve ayrı olarak irdelenmesi daha aydınlatıcı olacaktır.
Ancak burada öncelikle üzerinde durulması gereken konu “sürekli iş ilişkisi” kavramıdır.
Paribu Teknoloji AŞ’nin de faaliyet gösterdiği alan olan kripto varlık platformları, kullanıcılarına hizmet vermeden önce muhakkak kullanıcıları ile sözleşme yapmak zorunda olduklarından ve yapılan bu sözleşmeye istinaden kurulan üyelik kapsamında müteakip işlemler gerçekleştirilebildiğinden, söz konusu iş ilişkisi, sürekli iş ilişkisi tanımına girmekte olup sözleşme esnasında tutar gözetmeksizin kimlik tespiti yükümlülüğünün yerine getirilmesi gerekmektedir.
Kimlik Tespiti Yapılması
Kripto varlık platformları ile kullanıcı arasındaki ilişki, sürekli iş ilişkisi olduğu için, kripto varlık platformları, herhangi bir tutar gözetmeksizin, müşterini tanı yükümlülüğü altında tüm kullanıcıları için kimlik tespiti yapmak zorundadır.
5. Kimlik tespiti yapılmasında gerçek kişilerden hangi bilgiler alınacaktır?
Kripto varlık platformları özelinde kimlik tespiti esnasında kullanıcının adı, soyadı, doğum yeri, doğum tarihi, uyruğu, kimlik belgesi türü, kimlik belgesi numarası, adresi, iş ve meslek bilgisi, varsa telefonu, elektronik posta adresi, kullanıcı Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ise anne adı, baba adı ve Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası bilgileri alınmak zorundadır.
6. Kimlik tespitinde sayılan imza alınması pratikte nasıl yapılacaktır?
Kimlik tespiti yükümlülüğünde kullanıcının imzasının alınması şartı da yer almaktadır. Ancak kripto varlık platformları tarafından her kullanıcının imzasının alınması imkân dahilinde değildir.
Mali Suçları Araştırma Kurulu Sıra No.5 Genel Tebliği 2.2.10 maddesinde “Faaliyetlerini Münhasıran Elektronik Ortamda Gerçekleştiren Yükümlüler” düzenlenmiş olup, bu maddede yer alan şartların tamamını taşımaları şartı ile kullanıcılarının imza örneklerinin alınması yükümlülüğü kaldırılmıştır. Söz konusu şartlar şunlardır:
- Türkiye’de mukim bir bankayla, sunulan mal veya hizmete ilişkin tahsilat ve ödeme işlemlerinin elektronik ortam üzerinden gerçekleştirileceğine dair sözleşme yapılmış olması
- Müşterinin elektronik ortamda alınan üyelik başvurusunda, kimliğe ilişkin bilgilerin İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü veri tabanı kullanılarak sorgulanması yoluyla teyit edilmesi
- Tüm tahsilat ve ödemelerin, kimlik bilgileri teyit edilerek üyeliği kabul edilmiş kişinin kimlik bilgileri ile uyumlu bir banka vasıtasıyla yapılması şarttır.
Bu maddede yer verilen tebliğin 2.2.10 maddesinde yer alan yukarıdaki şartları bir arada tamamlayan kripto varlık platformları, “Basitleştirilmiş Tedbirleri” alabilme hakkına sahip olacaklardır. “Basitleştirilmiş Tedbirler” şunlarla sınırlıdır:
- Kimlik tespiti yükümlülüğü
- Başkası hesabında hareket edenlerde kimlik yükümlülüğü
- Gerçek faydalanıcının tanınması yükümlülüğü
- Müşterinin durumunun ve işlemlerinin izlenmesi yükümlülüğü
Basitleştirilmiş tedbirleri uygulayabilecek kriterlere bir arada sahip olan kripto varlık platformları, müteakip her işlemde kimlik almak zorunda olmayacaktır.
7. Kimlik tespiti yapılamazsa iş ilişkisine devam edilebilir mi?
Tedbirler Yönetmeliği’nin 22. maddesinde işlemin reddi ve iş ilişkisi düzenlenmiştir.
- Kripto varlık platformları, kimlik tespiti yapamadıkları ya da iş ilişkisinin amacı hakkında yeterli bilgi edinemedikleri durumlarda; iş ilişkisi tesis etmez ve talep edilen işlemi gerçekleştirmezler. Bu nedenle isimsiz ya da hayali isimli hesap açılamaz.
- Daha önce elde edilen müşteri kimlik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğu konusunda şüphe duyulması nedeni ile yapılması gereken kimlik tespit ve teyidinin yapılamadığı durumlarda iş ilişkisi sona erdirilir.
Bu düzenlemeye göre; kripto varlık platformları, yükümlülükten önce hesap açılışı yaptıkları kullanıcılarının kimlik bilgilerini tekrar gözden geçirmeli ve yukarıdaki şartları taşımayan hesaplarla iş ilişkisini derhal sonlandırarak kullanıcı hesaplarını kapatmalıdır.
Sektör paydaşlarına hızlı uyum sağlamalarına dair yol gösterici olma hedefi olan işbu çalışmada, kimlik tespiti yükümlülüğü konusundaki karmaşıklık giderilmeye ve konu aydınlatılmaya çalışılmıştır.
Pratikte ortaya çıkacak uyum sorunlarının hızla aşılması gayesinin sonucu olarak şunlar hatırlatılmaktadır:
- Kripto varlık platformlarının, kullanıcıları ile sürekli işlem ilişkisi içerisinde bulunmaları nedeniyle herhangi bir parasal sınıra tabi olmaksızın, tüm kullanıcılarında kimlik tespiti yapmak zorunda oldukları
- Şartları taşımaları durumunda basitleştirilmiş tedbire dair hükümlerden faydalanarak müteakip her işlemde kimlik almak zorunda olmadıklarını ve hesap açılışları için kullanıcılarından imza almak zorunda olmadıkları
- Bundan sonra kullanıcı hesaplarının açılmasında onaylı/onaysız hesap ayrımına gitmeksizin, tüm kullanıcılarından aynı seviyede kimlik bilgisi almak zorunda oldukları
- Mevcut kullanıcılarının kimlik bilgilerinin yetersiz olması ve doğruluğunda şüphe bulunması halinde, bu eksikliği ivedilikle gidermeleri, aksi halde iş ilişkisini sonlandırarak hesapları kapatmaları gerektiği
- Kimlik tespiti yükümlülüğü yanında, şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğü, devamlı bilgi verme yükümlülüğü, bilgi ve belge verme yükümlülüğü ve muhafaza ve ibraz yükümlülüğüne de uymak zorunda oldukları.
Bu içerik en son 12 Ocak 2023 tarihinde güncellenmiştir.
