Akıllı sözleşme ya da smart contract, alıcı ve satıcı arasındaki sözleşmenin doğrudan kod satırlarına yazılmasıyla işleyen bir tür sözleşmedir. Buradaki kod ve sözleşmeler dağıtılmış; merkezi olmayan bir blokzincir ağı üzerinde bulunmaktadır. Kod, yürütmeyi denetler; işlemler izlenebilir ve geri döndürülemez.
Akıllı sözleşmeler, merkezi otoriteye, yasal sisteme veya harici icra mekanizmasına ihtiyaç duymadan; ayrı, anonim taraflar arasında güvenilir işlemlerin ve anlaşmaların yapılmasına izin verir.
Blokzincir teknolojisi öncelikle Bitcoin’in temeli olarak düşünülse de, sanal para birimini desteklemenin çok ötesine geçmiştir.
Akıllı sözleşmeler ilk olarak 1994 yılında, Bitcoin’ın icadından tam 10 yıl önce 1998’de, “Bit Gold” adlı bir sanal para icat eden Amerikalı bilgisayar bilimcisi Nick Szabo tarafından önerildi.
Szabo’nun aslında Bitcoin’in anonim mucidi olan gerçek Satoshi Nakamoto olduğu konusunda da söylentiler vardır. Ancak bu konuda da kesin bilgilere sahip değiliz.
Szabo, akıllı sözleşmeleri, sözleşmenin şartlarını yürüten yazılımlı işlem protokolleri olarak tanımladı. POS (satış noktası) gibi elektronik işlem yöntemlerinin işlevselliğini dijital alana genişletmek istedi.
Szabo makalesinde ayrıca türevler ve tahviller gibi sentetik varlıklar için bir sözleşme yapılmasını önerdi.
“Akıllı sözleşme” terimi biraz talihsizdir; zira akıllı sözleşmeler ne akıllıdır; ne de yasal bir sözleşmeyle karıştırılmalıdır: Akıllı bir sözleşme, yalnızca onu kodlayan insanlar kadar akıllı olabilir. Kodlama sırasında mevcut olan tüm bilgiler; akıllı sözleşmeler, belirli koşullar yerine getirilirse yasal sözleşmeleri uygulama potansiyeline sahip olsa da, disiplinler arası söylem gerektiren çok sayıda teknolojik-yasal sorunu çözmemiz gerekir.
Muhtemelen, teknoloji daha olgunlaştıkça, yaygınlaştıkça ve yasal standartlar kabul edildikçe, yasal sözleşmelerin ve akıllı sözleşmelerin birleştiğini göreceğiz.
