Devletlerin dijital para birimleri üzerinde çalıştığı uzun süredir biliniyor. Bu fikrin esin kaynağının ise kripto paralar olduğunu söylemek güç değil.
LogEditor
Bugün Çin’den Hollanda’ya, Güney Kore’den Amerika’ya kadar pek çok ülkede dijital para birimleri üzerine çalışmalar tüm hızıyla sürüyor. Buradaki tetikleyici kripto para birimlerinin 2008’den bu yana kat ettiği yol oldu.
Peki kripto para birimleri neden bu kadar ilgi gördü.
Bu konuda 3 temel etkenden söz etmek mümkün.
- Kripto para merkeziyetsiz bir yapıya sahipti. Hiçbir aracı kuruma ihtiyaç duymuyordu ve merkezi bir otoritenin dahli teknik olarak mümkün değildi.
- Maliyet ve hız konusunda fiat para birimlerine göre oldukça avantajlıydı. Bir fiat paranın transferinde yaşanan vakit ve maliyet kaybını minimize eden bir yapısı vardı.
- Kişisel veri ve varlıkların güvenliği konusunda geleneksel finanstan çok daha geniş bir mahremiyet alanı sunuyordu.
Geleneksel finansta neler oldu?
Bitcoin’in ortaya çıkmasında 2008 ekonomik krizinin büyük etkisi oldu. Bu kriz insanların yaklaşımlarında ve alışkanlıklarında değişikliklere sebep oldu.
- İnsanların varlıklarının değerini korumak konusunda merkezi otoritelere duyulan güven ciddi şekilde zedelendi.
- Birikimlerin değeri konusunda aracı kurumların vaatlerini yerine getiremeyebileceği görüldü.
- Fiat para birimlerinde “biriktirme” ile “değer korumanın” aynı şey olmadığı bir kez daha anlaşıldı.
- Dahası zaman içinde nakit para gün geçtikçe işlevselliğini kaybetti. Hızlı alışveriş ve ödeme için nakdin yetersizliği ortaya çıktı.
- Transfer işlemlerinde aracı kurumlara ödenen miktarın bir finansal işlemde gereklilik olmadığı anlaşıldı. Bu aracı kurumların her transferde aldığı işlem ücreti artık ödenmesi zaruri bir kalem değildi zira teknoloji başka yöntemlerle bu maliyeti ortadan kaldırmanın yollarını üretmişti.
Tüm bunlar geleneksel finans dünyasının kabuk değiştirmesi gerekliliğini ortaya koydu.
Kabul edildi ya da reddedildi ama kripto paraya kayıtsız kalınamadı
Kripto para birimlerinin ortaya çıkışı her ülkede farklı tepkiler gördü. Kimi ülkeler bu teknolojik altyapı ve insanların buna olan eğilimini doğrudan sahiplenip regülasyon işlemlerine başlarken Rusya ve Çin gibi ülkeler katı yasaklamalara gitti.
Bu esnada ortaya atılan şayialardan biri de kripto para biriminin arkasında bir değer olmaması noktasında toplandı.
Ama bu bir yanılgıydı. Zira insanlık “değerli madenler”den para basmayı uzun yıllar önce terk etmişti ve kâğıt paranın da arkasında bir değer yoktu. Onu değerli kılan itibari ve kullanımda olmasıydı.
Bu noktada devletler kripto parayı kabullendi ya da reddetti ama kimse ona kayıtsız kalamadı. İster regüle etmiş, ister yasaklar koymuş olsun finansal sistemler konusunda atılmış her adımda kripto paranın etkileri söz konusu oldu.
Bu adımların en dikkat çekici olanı da devletlerin dijital para çıkarmak konusundaki iradesiydi.
Dijital paralar kripto para olabilir mi?
Dijital para birimlerinin ortaya çıkmasının, deniz kabuklarından madeni paraya, oradan kâğıt paraya, oradan da kredi kartına uzanan süreçte atlanan eşikler kadar dikkate değer bir durum olduğu ortada.
Dijital para birimleri, kâğıt para basmanın tüm yüklerini ve maliyetlerini ortadan kaldırabilecek bir sistem. Üstelik kâğıt paranın taşınması ve transferi ciddi hantallık yaratıyor.
Dijital paraların en büyük avantajı, hayata geçtiğinde harcanabilme konusunda kripto paralara göre şu aşamada daha işlevsel olması.
Çin, dijital yuanın Starbucks, McDonald’s ve Subway’de kullanabileceğini şimdiden açıkladı. Kripto para birimlerinin ise bu konuda yenilikçi çözümlere ihtiyacı var ve bu konuda çalışmalar yapılıyor.
Peki dijital paralar birer kripto para olabilecek mi?
Lafı uzatmadan söyleyelim, hayır.
Zira başta da belirttiğimiz gibi kripto para birimlerinin en büyük kazanımı merkeziyetsiz finansın özgürlüğüyle hareket edebilmek, finansal işlemleri mahremiyetle yapabilmekti.
Dijital paralar bu iki noktadaki ihtiyaçlara cevap veremeyecek.
Kripto paraların ayrıldığı bir nokta da işlevselliğe dönük yaratılmaları. Kripto para birimleri genellikle bir ihtiyaca cevap vermek için ortaya çıkıyor. Kimisi hızlı transfer sağlıyor, kimisi reklam veren-tüketici ilişkilerini demokratikleştirebiliyor, kimisi sosyal bir toplulukta söz hakkı elde etmeyi sağlıyor, kimisi finansal mahremiyet konusunda daha geniş bir alan sağlıyor. Örnekler çoğaltılabilir, tıpkı kripto para birimleri gibi…
“Kripto para versus dijital para”
Tüm bu öncüller bizi tek bir sonuca götürüyor: “Kripto para versus dijital para” karşılaşmasındaki her yeni adım, ekonomik yapıda başka işlevlerle ve avantajlarla karşımıza çıkıyor. Dolayısıyla ortada yapıcı bir rekabetin olduğu kesin. Dijital paralar birer kripto para olmayacak. Ama artık eski finansal sistem yüklerini atarak daha işlevsel hale gelecek.
Zira kripto paralar yeni bir düzen, dijital paralar yeni bir yöntem öneriyor.
Nihayetinde karşımızdaki tablo bir dijital para “versus” kripto para’dan ziyade bir dijital para “ve” kripto para atmosferine işaret ediyor. Tek kazananın olduğu bir yarıştan değil, birbirinden etkilenen ve birbirini geliştiren yapılardan söz ediyoruz.
Sosyal ve teknolojik gelişmeler, ekonomik düzenin daima önünde gidiyor. Şimdi ekonomik düzendeki parametre ve araçların sosyal ve teknolojik gelişmelere ayak uyduruşunu izliyor; bir anlamda tarihe tanıklık ediyoruz.
Bu içerik en son 26 Ekim 2022 tarihinde güncellenmiştir.
