İnsan hayatı, teknolojinin sunduğu nimetler sayesinde her geçen gün biraz daha kolaylaşırken, teknolojiyle üretilen dijital veri ve onun işlenmesi sonucunda ortaya çıkan dijital bilginin arz etmekte en cimri davrandığı değer, güven olmaya devam ediyor.
Yakup Bayrak
Paribu Danışma Kurulu Üyesi
Bilgiye, hem de en güncel olanına karşı duyulan hırslı talep, kendisine FOMO (fear of missing out) gibi havalı yeni tanımlar bulmuş olsa bile insanlık bilgiye oburca saldırıyor, onu şişene kadar tüketiyor ancak hiçbir şekilde güven açlığını doyuramıyor.
Blokzincirin tartışıldığı ortamların tamamında bu yeni yaklaşımın; dijital bilginin üretimi, el değiştirmesi, işlenmesi ve korunmasında geleneksel yaklaşımların aksine, bilgiye güvenmenin önündeki engelleri kaldırmayı başarabilecek güçte olduğunu iddia edersek, yanılmamış oluruz. Eğer ki bugün kurumlar ekseninde güven, kendisini kurum içi ve kurum dışı iletişim, finansal raporlama ve tüm bu süreçlerde sahip olunan bireysel ve kurumsal niyetlerin ne kadar transparan olduklarına göre kendini modelliyorsa blokzincir tüm bu modelin tamamına etki edebilecek gücü elinde barındırıyor. Hem de kurumun hangi sektörde faaliyet gösterdiğinden bağımsız şekilde…
“Güveni de tasarlayabiliriz”
“Her şeyi olduğu gibi güveni de tasarlayabiliriz” diye yola çıktığımızda, blokzincirin Bitcoin ile finans sektöründeki uygulamalarının mevcut global para sistemini temellerinden sallayan yansımaları, “blokzincir ile güveni tasarlayabilmek” için fırsat maliyeti yüksek bir tabloyu beraberinde getiriyor. Sebebi de basit: Blokzincirin finansal alanda yarattığı devrime karşın para sisteminin kurucuları, para sistemine duyulan güvenin el değiştirmesini istemiyor. Bu çekişme, ortaya çıkarttığı sisli hava ile fırsatların algılanabilmesinin önündeki engelleri pekiştiriyor, endişe alevine sürekli odun atıyor ve güvenilir yeni finansal sistemlerin gün ışığına çıkmasını engelliyor.
Zihin açabilmek adına bir an için blokzincirin odağındaki finans sektörünü başrolden alalım ve yerine sağlık sektörünü koyalım. Sonra da istisnasız her gün büyük bir açlıkla güncel halini tüketmeye meyilli olduğumuz tabloyu sahne ışıklarının altına alalım.
e-Nabız, sağlık sisteminde verileri merkezileştiriyor
Bugün elimizde, Sağlık Bakanlığı’nın oldukça umut vadeden e-Nabız sistemi var.
e-Nabız’ın resmi sitesinde bu uygulama şöyle tanımlanıyor:
“e-Nabız, sağlık kuruluşlarından toplanan sağlık verilerine vatandaşların ve sağlık profesyonellerinin internet ve mobil cihazlar üzerinden erişebilecekleri bir uygulamadır. Muayene, tetkik ve tedavilerinizin nerede yapıldığına bakılmaksızın, tüm sağlık bilgilerinizi yönetebildiğiniz, tıbbi özgeçmişinize tek bir yerden ulaşabildiğiniz bir kişisel sağlık kaydı sistemidir. Bizzat sizin verdiğiniz, süresi ve sınırı belirlenmiş yetki çerçevesinde sağlık kayıtlarınızın hekimlerce değerlendirilebildiği, böylelikle teşhis ve tedavi sürecinin kalitesini ve hızını artıran, sizinle hekiminiz arasında güçlü bir iletişim ağının kurulmasını sağlayan, internet üzerinden güvenli bir şekilde erişebildiğiniz dünyanın en geniş ve en kapsamlı sağlık bilişim altyapısıdır.”
Bu da demektir ki Türkiye’nin sağlık sektöründe, veriyi merkezileştiren bir sistem, tüm sağlık paydaşlarından beslenebilecek şekilde halihazırda kurulmuş durumda. Farklı aktörler tarafından işlenen bu devasa veriden ortaya çıkan bilginin ürettiği en popüler bilgi görselleştirmesi de “Türkiye Günlük Koronavirüs Tablosu”.
Tabloya dair sorular
Şimdi, resmi tüm yollardan araştırarak, raporda belirtilen bilgilerle ilgili aşağıdaki soruları incelemeye çalışalım:
- “Bugünkü Test Sayısı”, sonuçları bugün alınan testlerin sayısı mıdır, yoksa bugün test edilen potansiyel vaka sayısı mı?
- “Bugünkü Vaka Sayısı”, testi önceki günlerde yapılmış, test sonucu bugün pozitif çıkan vaka sayısı mıdır; yoksa bugün tespit edilip, teste tabi tutulup, test sonucu pozitif çıkan vaka sayısı mıdır?
- “Bugünkü Vefat Sayısı”, test sonucu pozitif çıkmış vefatların sayısı mıdır, yoksa Covid-19 şüphelisi olup da test edilememiş ya da test sonucu negatif çıkmış vefatların sayısı mıdır?
- “Bugünkü İyileşen Sayısı”, bugün hastaneden taburcu edilmiş hasta sayısı mıdır, yoksa bugün yapılan test sonucu negatif çıkan ancak halen hastanede bulunan hasta sayısı mıdır?
- Raporun ana gruplama ögesi olan tarih, yani “Bugün”, saat kaçtaki verileri göstermektedir?
Soruların sayısı, kombinasyonlarla sonsuza kadar artırılabilir. Açıkça göstermektedir ki bilginin güvenilirliği önünde, onu ortaya koyan erkin niyetinden bağımsız değerlendirilebilecek ve belki de sonucu değiştirebilecek yegâne etmen, verinin şeffaf bir şekilde işlenip, dolaşıma sokulup saklanarak bilgiye çevrilmesidir, öyle değil mi?
Şimdi bir de, blokzincirin e-Nabız verisinin merkezileştirilmesinde kullanıldığını ve bu sayede ortaya çıkacak bilginin ulaşabileceği şeffaflığı düşünelim. Sizce halen aynı tabloya bakar mıydık?
Covid-19 krizi gibi politik, ekonomik, sosyolojik ve psikolojik birçok eksende değerlendirmeye tabi tutulan sonuçları, niyetten bağımsız değerlendirmek ıslah edilmez blokzincir savunucularının değil de toplumun sürekli endişe halindeki, güvene aç bireylerinin ortak arzusu olduğu gün, aslında bilgiye güvenebilmenin, güveni de tasarlayabilmenin bir yolu olduğunu hep beraber kabul edebileceğiz.
Bu içerik en son 3 Kasım 2022 tarihinde güncellenmiştir.
